«ایرنا» در گزارشی به تاریخ بیست و هفتم دی 95 نوشت: ۱۴ ماه از آغاز فعالیت «گیله قصه» می‌گذرد، کانالی که با تلاش پرویز فکر آزاد و تنی چند از اصحاب فرهنگ و هنر دیار باران برای حفظ و کمک به زنده مانی زبان گیلکی ایجاد شد.

فکر آزاد برای حفظ زبان گیلکی به‌عنوان بخش مهمی از میراث فرهنگی آستین بالا زد و از دانش روز و فناوری اینترنت و تلگرام برای بردن داستان های گیلکی بین مردم استفاده کرد، راهی که شیون فومنی با ضبط و نشر اشعارش بر روی کاست در حوزه شعر به انجام رساند.

او در این راه نویسندگان و قصه گویان گیلک زبان را به همیاری خواند و بسیاری را با خود همراه کرد. اکنون نه تنها نویسندگان گیلک زبان بلکه برخی که با وجود گیلانی بودن گیلکی سخن نمی‌گفتند آغاز به گیلکی نوشتن و خواندن کرده اند.

تلاش ارزشمند او و قصه‌ها و گروه دیگری از فرهیختگان این دیار سبز و داستان‌های زیبایی که به زبان مادری روایت می شد بسیاری را به خود جلب کرد به نحوی که اکنون شمار اعضای این پایگاه ادبیات داستانی گیلکی به سه هزار و ۷۰۰ نفر رسیده است.

در این مدت ۲۰۰ قصه و داستان با گویش‌های مختلف زبان گلیکی توسط خود نویسندگان یا گویندگان‌، روایت شده و به گوش دوستداران داستان و زبان گیلکی رسیده و یکصد قصه دیگر نیز در صندوقچه داستان آنها در انتظار خوانش هستند.

محمد بشرا، ناصر وحدتی، نادر زکی پور، رحیم چراغی، غلامحسن عظیمی، علی اکبرمرادیان گروسی، سیامک یحیی‌زاده، ابوالقاسم جلیل پور، مژگان عطرچیان، فاطمه رهبر، مریم ساحلی، مژگان شادی، فرنود صالح و مسعود پورهادی از جمله نویسندگانی هستند که در گیل قصه اجرا داشته‌اند.

کانال «گیله قصه» اکنون نه تنها در گیلان بلکه در سراسر جهان مخاطبانی دارد که عاشق زبان گیلکی هستند و شنیدن داستان‌های گیلکی از طریق این کانال برایشان یادآور خاطرات سرزمین مادری است.

زبان گیلکی میراث فرهنگی ما است

پرویز فکر آزاد خالق کانال «گیله قصه» گفت‌وگوی خود با «ایرنا» را این گونه آغاز می‌کند که ما به لحاظ کتاب و کتابخوانی دچار بحرانیم و تیراژ چاپ کتاب بویژه داستان در کشورمان نسبت به مقیاس جهانی بسیار اندک است و با افسوس می‌افزاید: چاپ کتاب حداکثر به ۵۰۰ جلد رسیده و بخشی از هزینه آن را نیز نویسنده باید از جیب بدهد.

او تاکید می‌کند که بخصوص در زمینه گیلکی مشکل بیشتر است چون ما نویسنده گیلک زبان کم داریم و تعداد کتاب های داستانی گیلکی شاید در نهایت به حدود ۱۲ عنوان برسد و از این رو صدای داستان گیلکی به گوش نمی‌رسید.

این نویسنده یادآور می‌شود که زنده یاد شیون فومنی شعر گیلکی را از طریق نوار کاست به گوش مردم رساند و دوام شعر گیلکی را که اکنون در حال تجربه شیوه‌های جدیدتر مثل «هسا شعر» است، تا حد زیادی باید مدیون تلاش‌های شیون دانست.

فکر آزاد با بیان این که در حوزه داستان گیلکی چنین چیزی نداشتیم و عمر ادبیات داستانی گیلکی حدود ۲۲ سال است، می‌افزاید: شرایط موجود مرا بر آن داشت تا صدای داستان گیلکی را به گوش مردم برسانم.

این پژوهشگر افزود: داستان گیلکی به شیوه مدرن از سال ۷۴ با داستان راب ( حلزون) زنده یاد محمود اسلام پرست با چاپ در مجله گیله وا پا به عرصه وجود گذاشت.

او با بیان این که «گیله قصه» شب‌های زوج داستان‌های جدیدش را به گوش دوستداران می‌رساند، می‌افزاید‌: ۲۷ دی ماه دویستمین قصه را پخش خواهیم کرد و به همین مناسبت برنامه جدیدی را ترتیب داده‌ایم به این صورت که یک متن داستانی را برای اولین بار در گیلان ۱۸ نویسنده نوشته و با یکدیگر اجرا کرده‌اند.

این دوستدار فرهنگ با ابراز تاسف از این که نثر گیلکی بسیار کم است، می‌فزاید‌: ما در «گیله قصه» هدفمان این بود که نه تنها صدای داستان و قصه گیلکی را به مخاطب برسانیم بلکه متون نوشته شده به زبان گیلکی را افزایش دهیم، خوشبختانه گیل قصه انگیزه‌ای شد که تولید متن شود و حتی دوستان فارسی نویس نیز با تقاضای من شروع به نوشتن داستان‌های گیلکی کردند.

فکر آزاد با بیان دلبستگی‌اش به زبان مادری و لزوم حفظ آن می‌افزاید‌: زبان موجودی زنده است، یک روز به دنیا می‌آید و ممکن است یک روز نیز از میان برود اما طول عمر و ماندگاری آن اهمیت دارد.

فکر آزاد می‌افزاید‌: چه بسیار زبان‌ها که از بین رفتند اما زبان گیلکی این ظرفیت را دارد که مانند درخت سرو کهنسال هرزویل، سالیان سال ماندگار شود و طول زندگی‌‌اش بیش از این باشد.

او یادآور می‌شود: وقتی تصمیم به شروع این کار گرفتم، اول از مجموعه داستان‌های خودم به نام ساغرزانی آغاز به خواندن و ضبط با موبایل کردم، بعد از دوستان شرق گیلان اردشیر لرد، نویسنده و فیلمساز خوب رودسری که اکنون از مدیران کانال هستند، همکاری خواستم و ایشان نیز شروع کردند به جمع‌آوری داستان و از همه نویسندگان گیلکی نویس خواستیم که بنویسند و بسیاری به این ندای ما پاسخ مثبت دادند.

فکر آزاد می‌افزاید‌: در ادامه راه دوستان دیگر هم به ما پیوستند مثل کیا حدایقی، جواد اصغری ، فرشید آقام علی پارسی و علی‌محمد اقبالدار که در کار ویرایش و اداره کانال همکاری می‌کنند.

او تاکید می‌کند: غیر از داستان نویسان مهمترین کمک را حوزه هنری با در اختیار قرار دادن استودیو انجام داد و تنها نهاد دولتی بود که همکاری کرد و اکنون نیز این همکاری ادامه دارد.

فکرآزاد می‌افزاید: تقریبا همه نویسندگان گیلکی نویس و چند نویسنده فارسی نویس با «گیله قصه» همکاری کردند که اسامی آنها در کانال است و اگر کسی را می شناسید که همکاری نکرده‌، معرفی کنید.

او تاکید می‌کند که داستان‌ها حتما نباید مدرن باشند‌، بلکه می‌تواند نقل‌، ضرب‌المثل و قصه‌های قدیمی باشد.

او با اشاره به این که کار ما با اینترنت است و نویسندگان اغلب از طریق موبایل داستان‌هایشان را ضبط می‌کنند و بعد گروه ما دیچین واچین می‌کند، متذکر می‌شود: همه گروه با عشق و علاقه و بدون داشتن درامد کار می‌کنند و درخواست مادی از هیچکس نداریم اما چه خوب می شد اگر رادیو و تلویزیون گیلان بخش‌هایی را به «گیله قصه» اختصاص می‌داد.

فکر آزاد با بیان اینکه ما نویسندگان و قصه‌گوهای خوبی داریم، می‌افزاید: مدیران شبکه باران می‌توانند در برنامه‌های معمول خود بخشی را نیز به «گیله قصه» اختصاص دهند تا نویسندگان ما قصه‌هایشان را بخوانند و چهره و صدای آنها ضبط شود.

این هنرمند گیلانی می‌گوید: ما برای همکاری با صدا و سیما اعلام آمادگی می‌کنیم و فکر می‌کنیم چنین برنامه‌ای با استقبال خوبی نیز مواجه شود.

زبان گیلکی میراث ارزشمند معنوی

خالق کانال «گیله قصه» تاکید می‌کند: زبان، یک موجود زنده و نیازمند مراقبت و یک میراث معنوی بسیار برجسته است که از پیشینیان به ما رسیده و ارزشی بیش از بسیاری آثار تاریخی مادی به جا مانده دارد.

فکر آزاد در خصوص اهمیت حفظ زبان‌های اقوام مختلف ایران می‌افزاید: زبان‌های مادری به غنای زبان فارسی کمک می کنند و می‌‌توان برای جایگزین کردن کلمات غربی در فارسی، از زبان‌های مادری موجود وام گرفت و از این رو خرده فرهنگ‌ها و زبان‌های اقوام کشورمان، می‌توانند به زبان اصلی و ملی ما کمک شایانی کنند.

شباهت فروان ساختارهای زبان گیلکی به زبان پهلوی

مسعود پورهادی که تاکنون سه جلد کتاب در مورد گیلکی نوشته و چهارمین کتاب او نیز در باب این زبان به زودی منتشر خواهد شد، به «ایرنا» می‌گوید‌: از منظر زبانشناسی زبان گیلکی یکی از زبان‌های نوی ایرانی است و در گروه زبان‌های شمال غربی ایرانی جای دارد‌، تمام زبان‌های ایرانی نو، ادامه زبان‌های میانه و باستانی ایرانی هستند که قدمت آنها به پیش از میلاد مسیح می‌رسد.

این پژوهشگر گیلانی می‌افزاید: ما اسنادی در خصوص قدمت زبان گیلکی نداریم ولی نشانه‌هایی از زبان کنونی گیلکی در قرون سوم و چهارم هجری در نوشته‌های تاریخ نویسان‌، جغرافی‌دان‌ها و سفرنامه‌نویسان ثبت شده و می‌توان گفت که زبان گیلکی در ادامه زبان‌های باستانی مانند زبان پهلوی است.

او یادآور می‌شود : گیلکی تا یکصد سال پیش کارکرد اجتماعی داشت و در مناسبات اجتماعی – اقتصادی و انسانی مردم این منطقه به کار گرفته می‌شد و گرچه در ۵۰ سال اخیر تحت تاثیر رسانه فارسی قرار گرفته، دست خوش تغییراتی شده ولی هنوز ویژگی‌های اساسی خود را به عنوان یک زبان متفاوت از فارسی و سایر زبان‌های ایرانی حفظ کرده است.

فراموشی زبان به مثابه از دست دادن هویت

مریم ساحلی داستان نویسی که با کانال «گیله قصه» نیز همکاری دارد، با تاسف می‌گوید که حال زبان مادری‌مان خوب نیست و مهجور واقع شده است.

او یادآور می‌شود‌: از دو، سه دهه پیش بر اساس پندارهای نادرست، بسیاری از والدین گیلانی به ویژه در شهرها بر آن شدند تا با فرزندانشان، فارسی صحبت کنند و حاصل این روزهاست که به ندرت می‌شنویم، نسل امروز گیلکی صحبت کند.

این مدرس داستان نویسی می‌افزاید: بدین ترتیب واژه‌ها، ضرب‌المثل‌ها و نقل‌های گیلکی به دست فراموشی سپرده شده‌اند و گیلانیان بخشی مهم از هویت و شناسنامه خویش را از دست داده‌اند، حال این که اگر همت کنیم با توجه به گستردگی امکانات ارتباطی امروز می‌توان گام‌های موثری به منظور احیاء و حفظ داشته‌های فرهنگی خویش برداریم.

این مدرس داستان نویسی هر اقدامی در راستای حفظ فرهنگ و هویت اصیل ملت‌ها را ارزشمند دانست و می‌گوید: این رویداد که تنی چند از اهالی فرهنگ و هنر گیلان زمین، پا پیش نهاده و «گیله قصه» را به مردمان این سرزمین هدیه داده‌اند، بسیارمبارک است.

او تاکید کرد: من هم شاید به واسطه اینکه در پایتخت متولد شدم، گیلکی صحبت نمی‌کنم اما به نظر من برای نگارش قصه به گیلکی باید به گیلکی فکر کرد و به تماشای جهان اطراف نشست، باید واگویه‌های لحظات خلوت آدم به گیلکی باشد که متاسفانه من این گونه نیستم اما وقتی به دعوت و تشویق آقای فکرآزاد قرار شد برای «گیله قصه»، قصه بخوانم؛ یکی از داستان‌هایم را به گیلکی بازنویسی کردم و خواندم؛ اظهار رضایت آقای فکرآزاد بر آنم داشت تا در این مسیر بیشتر تلاش کنم.

ساحلی در خاتمه ابراز امیدواری می‌کند که روزی فرا رسد که نوجوان و جوانان گیلانی پاسدار هویت خویش باشند و عاشقانه‌ها، دلواپسی‌ها، حسرت‌ها و شادی‌هاشان را در دل ترانه‌ها، اشعار و قصه‌ها، گیلکی روایت کنند.

سال ۲۰۱۴ یکی از مقالات علمی دانشگاه هاروارد به اهمیت داستان گویی پرداخته بود. نتیجه این تحقیق نشان داد که در عصر کنونی انفجار اطلاعات‌، مهارت خوب قصه گفتن می‌تواند در همه عرصه‌ها بسیار به کار آید.

اهمیت قصه ها تا اندازه‌ای است که علم روانشناسی امروز از آن به عنوان ابزاری برای درمان بهره می‌برد. به گفته روانشناسان با توجه به تاثیر قصه بر روان انسان‌ها‌، می‌توان از آن به عنوان وسیل‌ای برای آموزش غیرمستقیم استفاده کرد و این اهمیت گیله قصه و لزوم فراگیر شدن آن از رسانه‌ای مانند رادیو و تلویزیون را بیشتر می‌کند.

بی‌شک «گیله قصه» به تنهایی نمی‌‌تواند بار زبان گیلکی را به دوش بکشد و شایسته است بخش‌های رسمی و غیر رسمی برای پاسداشت زبان گیلکی، گامی به پیش نهاده و از گیله قصه و زبان مادری گیلان حمایت کنند.