«خاطرات یک دوشیزه» آنتوان چخوف را بسیاری با ترجمه های مختلف ممکن است خوانده باشیم و یا فیلمی اقتباسی از آن را به یاد داشته باشیم، اما خوانش گیلکی با لهجه لنگرودی این داستان زیبا با ترجمه « یتأ لأکۊ خأطرأت»چیزی است که به تازگی توسط یک کانال تلگرامی میسر شده است. کانالی به نام«گیل قصه» که هدف آن این است که گیلکی بخوانیم،یاد بگیریم و گپ بزنیم.

در عصر جدید که بسیاری ازکانال های تلگرامی به عرصه دروغ پراکنی، هوچی گری و بطالت مشغول هستند گیل قصه در نظر دارد به نوعی برای حفظ و گسترش زبان مادری تلاش کند.

پرویز فکرآزاد رئیس هیات مدیره خانه فرهنگ گیلان که به عنوان مبدع این کانال محسوب می شود درباره قصه «گیل قصه» به گیل خبر می گوید: فکر تشکیل گیل قصه از گروه داستان گیلکی در خانه فرهنگ شروع شد، ما دوشنبه ها در خانه فرهنگ داستان گیلکی داریم و این به نوعی کارگاه داستان نویسی ما است که درباره داستان گیلکی و زبان بحث و تبادل نظر می شود. وی در ادامه می گوید: مدتی پیش به این نتیجه رسیدیم که این زبان بین مردم جائی نخواهد گرفت که روشنفکران دور هم بنشینند و درباره اش صحبت کنند، ابتدا به این نتیجه رسیدیم که این داستان ها را ضبط کنیم. بعد که مساله تلگرام رسید حدود یک ماه و نیم پیش کانال گیل قصه را راه اندازی کردیم.

اولویت حفظ زبان است

فکر آزاد که خود سال ها به عنوان داستان نویس و شاعر شناخته می شود حدود دوسال است که به داستان نویسی گیلکی روی آورده است. با این حال معتقد است «گیل قصه» تنهامحلی برای عرضه داستان نویسان حرفه ای گیلان و یا حتی برگرداندن داستان چخوف به گیلکی نیست. وی معتقد است که در اینجا نویسندگان مختلف با لهجه های گوناگون حضور دارند. وی درباره بازخورد این کار ابراز داشت: در اصل سه هفته نزدیک هشتصد نفر در این گروه عضو شدند. بازخورد زبانی هم آن بود که کسی که در انگلستان بود و اصالتش را بیشتر حفظ کرده برای ما داستان خوانده است. حتی کسانی که یک خط هم نمی نوشتند برای ما فعالیت کردند. کسانی خاطره داشتند و برای ما خاطره خودشان را خواندند. عملا این به یک کارگاه مجازی داستان نویسی گیلکی با مخاطب غیر حرفه ای تبدیل شد و اکنون مجموعه ای از داستان نویسی گیلگی در حال به وجود آمدن است که داستان نویس حرفه ای نیستند.

آن چه رئیس هیات مدیره خانه فرهنگ گیلان هم بر آن تاکید می کند این است که حفظ زبان از خود داستان ها مهم تر است. از همین رو کمتر به خوب یا بد بودن داستان ها توجه دارند. با این حال سعی می کنند در خلال این قصه ها روایت و حادثه ای نیز به وجود بیاید. فکر آزاد در این رابطه می گوید: وقتی ما شروع کردیم رویکرد ما این بود که داستان گیلکی بخوانیم. داستان مدرن تعریف شده است و عناصر خودش را دارد. بعد دیدیم که لهجه های مختلف که برای ما می آید کم کم به بانک گویش های مختلف تبدیل می شود، نگاه ما به گویش تا خود داستان بیشتر است. وی ابراز داشت:ما نیاز به زمان داریم که گیل قصه خودش را نشان دهد. اگر مشاهده کردیم که به سمت کلیشه ای شدن پیش می رود در داستان ها و نوع پرداخت آن تجدید نظر می کنیم.

در گیل قصه متن ها ویرایش(دیچین وأچین) و دوباره بازخوانی می شود و در کل سعی می شود که با صدای خود نویسنده کار عرضه شود. گذاشتن موسیقی نیز برای زیباتر کردن اثر به کار برده می شود. فکر آزاد درباره شکل قصه گوئی نیز می گوید: در حالی که قبل شروع ۳۰ داستان گیلکی را ضبط کرده بودیم که یکجا پخش کنیم، بعد دیدیم که متن گیلکی کم است، در حالی که شعر گیلکی زیاد است. زبان تا متن نداشته باشد ماندگار نمی شود.

ضبط استودیو

فکرآزاد درباره ضبط استودیویی کار و گسترش آن در جامعه نیز می گوید: ضبط استودیوی ما شروع شده است. ما نویسندگان حرفه ای خودمان را چهارشنبه ها به استودیوی حوزه هنری گیلان می بریم و آنچا صحبت کردیم که کارهایشان را ضبط کنند. حداقل ده نویسنده حرفه ای مد نظرمان است که قرار است به پانزده نفر برسانیم که حداقل ۱۵ داستان صوتی برای ضبط داشته باشیم. وی در ادامه درباره جمع آوری آثار برای کودکان نیز اظهار داشت: اگر بخواهیم به مانند داستان های مدرن برای بچه ها داستان بخوانیم مخاطبین عادی ما هم این را به سختی ارتباط برقرار می کنند، ولی در نظر داریم به زودی برای کودکان هم این داستان ها را جمع آوری وعرضه کنیم.

تاکید بر آموزش آکادمیک زبان گیلکی

«زبان مادری یک خرده فرهنگ است و باید حفظ شود و یا قرار است از بین برود باید از نظر موزه ای حفظ شود. این زبان باید از نظر متنی پیش برود.» این بخش دیگری از حرف های این نویسنده و شاعر گیلک زبان است که بر اهمیت استفاده از زبان مادری تاکید دارد. فکر آزاد با بیان این که خرده فرهنگ ها در تقابل زبان اصلی نیست و به آن غنا می بخشند به اصطلاحات شعر سایه اشاره و گفت: ابتهاج در بخشی از شعرهایش واژه هائی به کار برده که اصالت گیلکی دارد و برای همین زبان است. مثلا واژه«تاسیانی» مترادفی در زبان فارسی ندارد. ولی ما این را می فهمیم که غم غربت و دلگیری را معنا می کند.

پرویز فکر آزاد در این گفتگو با تاکید بر آموزش زبان آکادمیک به عنوان بهترین راه حل ماندگاری زبان گیلکی بیان داشت: ما معتقدیم که گیلکی زبان است و معتقدیم که باید تدریس بشود و خوش بختانه پژوهشگده دانشگاه گیلان در سلیمانداراب بر آن اهتمام دارد، ما هنوز مهد کودک هائی می شناسیم که زبان گیلکی را تدریس می کنند. ولی همچنان این زبان در معرض خطر است. وی در انتها با طعنه به ما نیز گفت: زبان گیلکی تا آکادمیک نباشد و متن نداشته باشد از بین می رود، نمونه اش شما که بیشتر فارسی صحبت می کنید. ما به نوعی به فرهنگ گریزی رسیده ایم.