مصاحبه نوروزی گیل خبر با پرویز فکر آزاد:
اغلب استند آپ کمدین های گیلانی تاثیر منفی دارند/ با ممنوعیت نصب تابلوهای ترکی مخالفم/ نویسندگان گیلانی برای نوشتن کتاب های درسی به زبان گیلکی آماده اند
پرویز فکرآزاد نویسنده ، ترانه سرا و فعال فرهنگی متولد ساغریسازان رشت است . او به همراه جمعی از نویسندگان گیلانی در سال ۹۴ گروه گیله قصه را در تلگرام تاسیس کرد. هدف اصلی این گروه انتشار داستان های صوتی گیلکی با موضوعات متنوع و لهجه های مختلف گیلکی است . آنها معتقد هستند که «گیلکی» شاکله های اصلی یک زبان مستقل را داراست و از طرفی بی توجهی ها، زبان گیلکی را به مرز نابودی کشانده است . تلاش های مستمر و مداوم پرویز فکر آزاد و جمع نویسندگان و فعالان فرهنگی برای احیاء و پاسداری از زبان گیلکی و انتقال آن به نسل های بعدی باعث شد این گروه مورد توجه رسانه ها و عموم مردم قرار بگیرند . به همین بهانه سراغ پرویز فکر آزاد سرپرست گروه گیله قصه رفتیم تا درباره اهداف و گام های بعدی او بیشتر بدانیم.
آقای فکرآزاد ،جوانان گیلانی با وجود بیان و درک زبان گیلکی از اجرای آن در محیط های عمومی احساس شرم می کنند در حالی که یک جوان کرد یا ترک بدون خجالت صحبت می کند نظر شما درباره این رفتارها چیست ؟
برای اینکه فرهنگ یک ملت از بین برود ، ابتدا باید زبانش را از بین ببرند و این اتفاق برای ما پیش آمد.یکی از دلایلی که ترک ها و کردها در جمع به زبان بومی صحبت می کنند این است که هرکدام همسایگان هم زبان دارند ؛ ترک ها با آذربایجان و کردها با کردستان عراق و در آن کشورها تولید محتوا صورت می گیرد . از طرفی صحبت کردن به صورت روزمره باعث می شود که دایره واژگان روز به روز گسترده تر شود . اما همسایه ما دریا است و به همین علت روشنفکران و هنرمندان ناگزیر به تولید محتوا هستند و از سوی دیگر بر اساس قانون اساسی زبان هر قوم باید در کنار زبان رسمی در مدارس تدریس شود . یکی از دلایل شرم جوانان گیلانی از صحبت به زبان گیلکی این است که تبلیغات مسمومی انجام شده و این تصور غلط وجود دارد که زبان گیلکی زبان لودگی ، تمسخر ، اروتیک و فحش است.
نقش خانواده ها و رسانه ها را چطور ارزیابی می کنید ؟
خانواده ها برای اینکه مشکلی برای بیان فرزندان پیش نیاید از پیش از انقلاب با آنها فارسی صحبت کردند اما متاسفانه این موضوع پس از انقلاب تشدید شد .
همچنین تغییر مناسبات تولیدی و مهاجرت گیلانیان برای کسب درآمد به دیگر شهرهای ایران باعث شد که به زبان فارسی تسلط بیشتری پیدا کنند ؛ بنابراین حرف زدن به فارسی به خانواده ها تحمیل شد . معتقد هستم تا زمانی که خانواده ها آگاهی نداشته باشند تقصیری ندارند اما اکنون مردم از شبکه های اجتماعی آگاهی پیدا کردند و اگر رادیو و تلویزیون هم کمک کنند قطعا” رویکرد بهتری دارند.
اشاره ای به تولید محتوا در رسانه ها داشتید ، بعضی از منتقدین و کارشناسان گیلانی بر این باورند سریال های گیلکی شبکه باران رو به لودگی هستند . نقش شبکه باران صدا و سیما گیلان برای حفظ زبان اصیل گیلکی را چگونه می بینید ؟
تخریب زبان گیلکی از طریق رسانه ها از پیش از انقلاب آغاز شد و نمونه بارز آن آقای «میری» بود که تهرانی صحبت می کرد و «برار» تنها کلمه ی گیلکی بود که استفاده می نمود و همه نقش ها برای تخریب زبان گیلکی بود و تصورهای غلط دیگر شهرها درباره صفات گیلک ها از همانجا آغاز شد . همچنین در بعضی از سریال ها بازیگران به زبان فارسی اما با فونوتیک گیلکی صحبت می کنند که به نظرم درست نیست . چندی پیش تئاتر طنز گیلکی زبان خرس و خواستگاری به کارگردانی حسن معجونی در رشت اجرا شد که اثری از لودگی در این تئاتر دیده نمی شد .لودگی را رد نمی کنم ، لودگی و فکاهه می تواند بخشی از کار باشد اما اینکه گیلکی فقط به لودگی و فکاهه پیش رود زبان آسیب می بیند. بخشی از باصطلاح لودگی زبان گیلکی با رادیو و تلویزیون برجسته شد. آقای حلوی کارگردان اکثر سریالهای شبکه باران تلاش می کند که استاندارهای زبان را به کار ببرد و از لودگی در بیاورد و تا حدودی انجام شده اما چون بخشی از کار به لودگی کشیده می شود مردم کل مجموعه را می بینند . به آقای حلوی توصیه میکنم کارهای جدی طنز بسازد و می دانم این قدرت را دارد.
تاثیر استند آپ کمدین های گیلانی را در حفظ زبان بومی منطقه چگونه می بینید ؟
به نظر من اغلب تاثیر منفی دارد و زبان را به تمسخر می گیرد . همین آقای فرشاد عاشور به مسائل اجتماعی خوبی می پردازد اما به فارسی با فونوتیک گیلکی اجرا می کند و از گیلکی به عنوان دستمایه ای برای جذب مخاطب استفاده می کند تا فارسی زبان ها هم به خاطر ته لهجه ایشان لبخندی بزنند و به نظرم استفاده ابزاری برای جمع آوری طرفدار اشتباه و بدترین نوع استفاده است .
به تازگی شما به همراه خانم فهیمه دهقانی به دانش آموزان ، زبان گیلکی آموزش می دهید . لطفا” برای ما توضیح دهید استقبال دانش آموزان و خانواده ها چگونه بوده ؟
بهترین نوع یادگیری به شکل اکتسابی است و ما سعی کردیم همین نوع از شیوه را اجرایی کنیم . فضای محیط خانه را برای دانش آموزان بوجود می آوریم و داستان ها و ترانه های استاندار مطابق با سن آنها طراحی می کنیم. ما میخوانیم و دانش آموزان تکرار می کنند .
مدارس را شما انتخاب می کنید ؟
خیر ، خود مدارس از ما درخواست می کنند و اغلب مدارس غیر انتفاعی این برنامه ها را برای دانش آموزانشان تدارک می بینند . مدارس دولتی چون باید مراحل اخذ مجوز را طی کنند سخت گیر هستند . بازتاب و استقبال های خوبی از سوی دانش آموزان و خانواده ها دریافت کردیم و حتی در مرکز جهاد دانشگاهی کارگاه آموزش گیلکی برگزار کردیم که مورد توجه دانشجویان شهرهای دیگر قرار گرفت . چندی پیش در یکی از شهرهای گیلان ، دختر خانمی برای اخذ مجوز آموزش زبان گیلکی به آموزش و پرورش مراجعه کرد تا یک ساعت را به آموزش زبان گیلکی اختصاص دهد ، حراست با او برخورد کرد و به این بهانه که خانواده ها تمایل ندارند فرزندشان لهجه پیدا کند او را رد کردند و پس از اعتراض این خانم به او فقط اجازه نیم ساعت آموزش در هفته را دادند و او را دلسرد کردند . این برخوردها درست نیست در حالی که در قانون اساسی از آموزش زبان بومی منطقه در کنار زبان رسمی کشور صحبت شده است.
آیا با مسئولین گیلان برای ارتقا فرهنگ و زبان گیلکی گفت و گو داشتید ؟
بله به آقای سالاری استاندار گیلان گفتم اگر به زبان اهمیت دهیم می توانیم اقتصاد گیلان را دگرگون کنیم ؛ میتوانیم با ادبیات گیلان تولید محتوا در ترانه و موسیقی ، تئاتر و سینما داشته باشیم و آن را وارد چرخه اقتصاد کنیم همانگونه که ترک ها با همگرایی توانستند حرف اول را در اقتصاد ایران بزنند . من با پانترک ها مخالف هستم اما با ترک ها خیر .
نظر شما درباره ممنوعیت تابلوها با نام های خارجی از جمله ترکی در سطح شهر رشت چیست ؟
با برخورد مخالف هستم . مگر ما در گیلان ترک نداریم ؟ آیا در اروپا برای ایرانیان از نصب تابلوهای کسب و کار با نام های فارسی و گیلکی ممانعت به عمل می آید ؟ در دنیا حرف از دموکراسی است و یعنی خشونت نباید بورزیم بلکه با غنی کردن خود فرهنگمان را ارتقا بدهیم.
پس با وجود اینکه نه زبان گیلکی تدریس می شود نه افراد به زبان گیلکی صحبت می کنند و از طرفی اسامی بیگانه حتی در اماکن گردشگری و تاریخی دیده می شوند ، راه حل چیست ؟
بخشی از آن به عهده نویسندگان و روشنفکران است اما تا زمانی که حاکمیت منطقه دخالت نکند تاثیر ندارد . راه حل اصلی دست دولت ، آموزش و پرورش و دانشگاه گیلان است . ما آمادگی داریم بدون دریافت یک ریال کتاب های دبستانی را به گیلکی بنویسیم . هم برای بیه پس و هم برای بیه پیش زیرا گویش ها تفاوت دارد.
حالا که دیگر در هیات مدیره خانه فرهنگ نیستید فعالیت های این خانه برای احیا زبان گیلکی و گیل قصه چگونه است ؟
چهار دوشنبه هر ماه در خانه فرهنگ گیلان به زبان گیلکی اختصاص دارد. دو جلسه به شعر گیلکی، یک جلسه به داستان گیلکی و یک جلسه به آموزش زبان و خط گیلکی. جلسات رایگان است .
آیا به فکر نشر کتاب در حوزه زبان گیلکی هستید ؟
بله . حوزه هنری گیلان در این راستا از ما حمایت کرده و استودیو برای ضبط داستان های گیلکی در اختیار ما قرار داده است . تاکنون ۸۰ داستان به زبان گیلکی با لهجه های مختلف برای تهیه بانک داستان های گیلکی ثبت و ضبط شده است .
معتقد هستم غفلتی که از سوی هنرمندان صورت گرفته بی توجهی به ادبیات بومی کودکان است . اکنون بیشترین تمرکز شخصی من برای تولید محتوای کودک است که این کار در کانال گیله قصه انجام شده است . همچنین ۴ داستان گیلکی برای کودکان هم آماده چاپ داریم .
مصاحبه : پریسا عموئی-امیر حسین میلانچی
تنظیم : پریسا عموئی